Zrównoważone zakupy

Zakupy wydają się nieodłączną częścią naszej codzienności – początkowo towarzyszymy podczas nich rodzicom, a z biegiem czasu, dysponując już własnym budżetem w postaci kieszonkowego lub pierwszych samodzielnie zarobionych pieniędzy, sami stajemy się konsumentami.

Wytworzenie każdej rzeczy wymaga zużycia wielu różnych zasobów naturalnych:

• paliw kopalnych (potrzebnych do wytwarzania energii, transportu czy wyprodukowania tworzyw sztucznych – czyli plastiku),

• wody (niezbędnej w rolnictwie i produkcji przemysłowej),
• gleby (do produkcji żywności),
• surowców skalnych i mineralnych,
• metali i wielu, wielu innych.

Niestety, większość rzeczy, które kupujemy, prędzej czy później przestaje nam służyć i staje się kłopotliwymi śmieciami! Wbrew powszechnej opinii mówiącej, że „śmieci to nie problem, ponieważ można je poddać recyklingowi”, w 2018 roku udało się ponownie przetworzyć mniej niż połowę (47%) odpadów komunalnych wytworzonych w Unii Europejskiej². Reszta trafiła do spalarni bądź zaśmieca naszą planetę – na składowiskach odpadów lub, co jeszcze gorsze, poza nimi!

Z jednej strony nasze decyzje zakupowe przyczyniają się do zużycia cennych zasobów, z drugiej do wytwarzania uciążliwych odpadów. Jak wyrwać się z tej pułapki i zmienić swoje nawyki konsumenckie na lepsze? Poznaj zasadę 5R!

1. Refuse (odmawiaj) – przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji zakupowej zadaj sobie kilka pytań:
   Czy naprawdę ta rzecz jest mi niezbędna? Dlaczego chcę ją mieć? Faktycznie jej potrzebuję, czy to tylko chwilowa zachcianka? A może są inne sposoby, żeby z niej skorzystać, które nie wymagają zakupu (np. wypożyczenie)? Jeśli masz wątpliwości, odsuń decyzję w czasie na 24 godziny, a najlepiej na tydzień lub dwa, i ponownie zadaj sobie poniższe pytania.
2. Reduce (ograniczaj) – gdy rozejrzysz się wokół siebie, zauważysz, że otaczają Cię przedmioty – regał pęka w szwach od książek i gier, a ubrania wręcz wysypują się z szafy. Ale z których posiadanych rzeczy faktycznie korzystasz na co dzień? Ile z nich tylko zajmuje miejsce? Możliwe, że z części rzeczy, które masz, nie korzystasz, więc po co Ci nowe?
3. Reuse (używaj ponownie) – sposób, by rzeczom pozornie zbędnym dać drugie życie. Być może coś, co się zepsuło, da się jeszcze naprawić lub przerobić na użyteczny przedmiot. Ponowne użycie to także korzystanie z rzeczy używanych. Nie zawsze „nowe” oznacza „lepsze”.
4. Recycle (segreguj) – kupując daną rzecz, zwróć uwagę, czy nadaje się ona do recyklingu oraz do którego kontenera na odpady należy ją wyrzucić. Pamiętaj jednak, że recykling to ostateczność!
5. Rot (kompostuj) – wspaniała metoda przywrócenia materii organicznej środowisku (obierki od ziemniaka, suche części kwiatów doniczkowych, ogryzki jabłek itp.). Podejmując decyzje zakupowe, sprawdźmy, czy przedmioty lub opakowania nadają się do kompostowania – będą mniejszym ciężarem dla środowiska niż te wykonane chociażby z tworzyw sztucznych.

1 https://sjp.pwn.pl/slowniki/konsument.html (dostęp: 6.09.2020 r.).
2 https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Municipal_waste_statistics#Municipal_waste_treatment (dostęp: 6.09.2020 r.).
3 R. Geyer, J.R. Jambeck, K.L. Law, Production, use, and fate of all plastics ever made, [w:] „Science Advances”, t. III, nr 7/2017.

Idąc na zakupy, pamiętaj o zabraniu swojej własnej, wielorazowej torby, a warzywa i owoce pakuj do wielorazowych woreczków – możesz uszyć je samodzielnie (lub z pomocą osoby dorosłej) z niepotrzebnych resztek materiałów lub starych firanek. Produkty na wagę wkładaj do swoich własnych opakowań. Jeśli to niemożliwe, staraj się wybierać towary zapakowane w papier lub szkło, a unikaj tych, które są obłożone wieloma warstwami plastiku. Zamiast wody przechowywanej w plastikowych butelkach pij wodę z kranu (i noś ją ze sobą w wielorazowej butelce), a mydło w płynie zastąp tym w kostce. Szybko zauważysz, jak zmniejsza się zawartość Twojego kosza na śmieci.