Przystosowania, ułatwiające dwunożność. Część VI.

Goryle mają klatkę piersiową w kształcie stożka, która mieści duże jelita poniżej i ułatwia szeroki zakres ruchu w barkach. W ten sposób mogą sięgać ponad głowę podczas wspinaczki. Miednica ludzka jest krótsza i szersza niż u innych naczelnych, z podstawą kręgosłupa blisko dużego stawu biodrowego. Taki kształt podpiera górną część ciała i utrzymuje równowagę podczas spionizowanego chodzenia. Stopy większości naczelnych są przystosowane do chwytania i ruchu czworonożnego, z przeciwstawnymi, odwiedzionymi i chwytnymi paluchami. Mają także niewysklepione płaskie podeszwy.

Część z nich np. wielkie małpy człekokształtne, które nazywamy także bezogoniastymi, to w zasadzie zwierzęta „czwororęczne”, ponieważ ich stopy i dłonie są niemal identyczne. Dla orangutana nie ma znaczenia czy zwisa na dwóch nogach, na dwóch rękach czy na jednej nodze i jednej ręce. Podczas zmian klimatycznych w Afryce i w Azji, okresowo zanikały gęste lasy.

W zasadzie u małp nadrzewnych często ogon stanowi coś w rodzaju piątej nogi. Ich ogony są chwytne i mają specjalną płaską, gołą powierzchnię – coś jak wydłużona stopa. To pozwala im czepiać się ogonem konarów i pni, w bardzo pewnym uścisku. Kiedy wielkie małpy człekokształtne ponownie zaczęły opanowywać drzewa, szukając tam pożywienia i schronienia – pewność chwytu podczas wspinaczki musiały przejąć wszystkie cztery kończyny – stąd ich podobieństwo.

U ludzi i dwunożnych przodków, paluchy stóp są przywiedzione i wyrównane z innymi palcami.

Podczas chodzenia dobrze rozwinięte łuki, wysklepione podeszwy i szerokie pięty pozwalają stopom odepchnąć się od podłoża przenosząc ciężar na palce i pochłaniać siły generowane przy stawianiu stopy na podłożu. Rdzeń kręgowy przechodzi przez tzw. otwór duży w czaszce (foramen magnum). U czworonogów jest on umieszczony z tyłu czaszki. Natomiast u form dwunożnych czaszka jest osadzona na pionowym kręgosłupie, więc otwór ten jest schowany pod podstawą czaszki. Aby dostosować się do wyprostowanej postawy, ludzki kręgosłup jest bardziej wygięty w szyi i w dolnej części pleców niż u goryla, przybierając kształt litery „S”. W ten sposób środek ciężkości ciała zbliża się do jego linii środkowej, co umożliwia zginanie kręgosłupa podczas chodzenia. Ludzka kość udowa przenosi ciężar ciała z miednicy na stopy – poprzez kolana. Wy wyniku tego gatunki dwunożne muszą mieć mocne stawy kolanowe, duże powierzchnie stawów biodrowych, a trzon kości udowej ustawiony pod kątem w kierunku linii środkowej ciała i środka ciężkości. Pozostałe naczelne nie wykazują tych przystosowań.

Wszystkie adaptacje są ewolucyjnie powiązane ze zmianami środowiska naturalnego. Zmieniający się szybko klimat wpływał na ewolucję człowieka. Paleoantropolodzy wyjaśniają rolę zmian klimatycznych w ewolucji człowieka. W Afryce Subsaharyjskiej dowody geologiczne z ostatnich 10 milionów lat sugerują tendencję do obniżania się temperatur i jej wysychania. Czynniki te wywołały zmiany klimatyczne z porą suchą i deszczową oraz przejście obszarów leśnych w kierunku trawiastych sawann. Resztki drzew skupiły się w odizolowanych kępach lub wzdłuż koryt okresowych rzek, tworząc lasy galeriowe. Ekstremalne zmiany klimatu, spowodowały wahania poziomu wód jezior afrykańskich. © Andrzej Boczarowski.