30 września 2022
Paulina

Dwunożność – najdziwniejszy sposób poruszania się. Cz. V

Głównym aspektem strategii żerowania i zachowania się jest lokomocja, czyli sposób poruszania się zwierząt.

Żadna inna grupa ssaków nie wykazuje takiej różnorodności sposobów poruszania się niż naczelne (Primates). Podobnie jak dieta, nawyki lokomotoryczne naczelnych można z grubsza podzielić na kilka głównych kategorii, z których każda charakteryzuje się różnymi wzorcami używania kończyn: skakanie, nadrzewna i lądowa czworonożność, zwisanie (suspensja) i dwunożność.

Każdy z tych sposobów poruszania się może zapewnić naczelnym lepszy dostęp do określonego typu struktury terenu lub może być bardziej wydajny w podróżowaniu po określonym rodzaju podłoża.

Skakanie (saltacja) umożliwia gatunkom nadrzewnym przemieszczanie się między nieciągłymi podporami; na przykład między oddzielnymi drzewami lub między pniami drzew w podszyciu. Czworonożność nadrzewna jest bardziej odpowiednia do poruszania się po ciągłej sieci gałęzi (kiedy drzewa stykają się z sobą w gęstym lesie) i jest mniej niebezpieczna niż skakanie, zwłaszcza dla większych gatunków.

Czworonożność naziemna umożliwia naczelnym szybkie poruszanie się po podłożu.

Czworonożność naziemna umożliwia naczelnym szybkie poruszanie się po podłożu. Lokomocja w zwisie umożliwia większym gatunkom rozłożenie ciężaru na małych podporach, a także uniknięcie problemu balansowania ciała nad podporą. Wreszcie, dwunożność pozwala gatunkowi rozwijać się na ciągłym, równym podłożu, jednocześnie uwalniając ręce do innych zadań. Niektóre gatunki skaczą z pozycji pionowej, inne z bardziej poziomych podpór.

Chodzenie i bieganie czworonożne może wiązać się z różnymi chodami na drzewach i na ziemi.

Przemieszczanie w zwisie obejmuje wiele różnych czynności, w tym brachiację (kołysanie się na dwóch rękach), wspinanie się i pokonywanie mostów czyli wykorzystywanie poziomych i skośnych gałęzi do przemieszczania się pomiędzy drzewami. Nasi najbliżsi współcześni krewni, szympansy i goryle, poruszają się po ziemi raczej na knykciach (kostkach), a nie na dłoniach lub palcach.

Chodzenie w postawie spionizowanej – na dwóch nogach, czyli dwunożność, to jedna z najbardziej charakterystycznych cech człowieka.

Inne naczelne mogą stać na tylnych kończynach, aby dosięgnąć pożywienia, lub krótko chodzić dwunożnie, aby przejść przez otwarte przestrzenie, ale szybko wracają do czworonożności lub wspinania się. Dwunożność daje wiele korzyści:

jest skutecznym sposobem podróżowania na duże odległości;
pomaga utrzymać umiarkowaną temperaturę ciała poprzez zminimalizowanie ekspozycji na Słońce;
powoduje, że linia wzroku jest wysoko, co ułatwia wypatrywanie różnych rzeczy, punktów w terenie oraz wykrywanie drapieżników.

Najważniejszą korzyścią jest jednak uwolnienie rąk, które służą do wytwarzania i używania narzędzi oraz przenoszenia różnych obiektów na duże odległości – jedzenia, narzędzi albo dzieci.

Istoty te zamieszkiwały tereny należące obecnie do Grecji – 6,1 mln lat temu.

Autor tego wpisu kilka lat temu brał udział w badaniach i opracowaniach związanych z odkryciem śladów najstarszych dwunożnych istot przedludzkich. Odkrycia tego dokonano na wyspie Kreta, położonej na Morzu Śródziemnym. Istoty te zamieszkiwały tereny należące obecnie do Grecji – 6,1 mln lat temu. Zdarzenie to częściowo zbiegło się z całkowitym wyschnięciem Morza Śródziemnego, co było spowodowane zamknięciem się Cieśniny Gibraltarskiej i odcięciem Morza Śródziemnego od dopływy wód oceanicznych. Odkrycie potwierdza najstarszą, znaną dwunożność i to poza Afryką. Skoro człekokształtne z Krety były już zdecydowanie dwunożne, zdolność ta musiała powstać wcześniej. © Andrzej Boczarowski